Kiepas Zygmunt

Pseudonim: „Róg”, „Krzyk”
Stopień wojskowy: ppor./por/kpt.
Dowódca Placówki Iłża SZP,
Komenda Podobwodu Iłża,
Dowódca oddziału partyzanckiego,
Zastępca dowódcy oddziału partyzanckiego Antoniego Hedy „Szary”,
Zastępca dowódcy II batalionu 272 pp,
Zastępca dowódcy II batalionu 3 ppLeg.,

Dzieciństwo i młodość

Strzelec z cenzusem Zygmunt Kiepas w czasie służby wojskowej we Lwowie.

Urodził się 2 kwietnia 1917r. w Iłży. Był synem Stanisława Kiepasa i Marianny z Gilewskich. Pochodził z dość licznej rodziny chłopskiej, miał 4 braci i 3 siostry.

-uczył się w siedmio klasowej Publicznej Szkole Powszechnej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Iłży, którą ukończył 27 czerwca 1930 r.

-w 1930 r. rozpoczął naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Radomiu po ukończeniu, którego zdobył zawód nauczyciela.
-w 1934 r. stanął na czele zastępu „Słoni” IV drużyny im. Langiewicza w Radomiu.

-w 1935 r., po zakończeniu nauki, rozpoczął starania o posadę w szkolnictwie. Poszukując pracy kontynuował nieodpłatnie działalność pedagogiczną działając w harcerstwie w Publicznej Szkole Powszechnej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Iłży. Na przestrzeni kilku lat jako drużynowy wniósł ogromny wkład w ożywienie i rozwój iłżeckiego harcerstwa jako główny opiekun harcerzy z ramienia szkoły.

-11 września 1935 r. wpisany do rejestru poborowych w komisji poborowej w Iłży,

-21 września 1937 r. rozpoczął jako starszy strzelec z cenzusem II- gi kurs podchorążych rezerwy przy 19. Pułku Piechoty 5. Dywizji we Lwowie. Kurs ukończył 25 lipca 1938r z wynikiem dobrym uzyskując tytuł podchorążego rezerwy.
1 września 1938 r., po trzech latach starań, został wreszcie zatrudniony w Publicznej Szkole Powszechnej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Iłży jako nauczyciel,

- w 1939 r. tuż przed wybuchem wojny został zmobilizowany do wojska. Awansowany do stopnia podporucznika trafił do 40. Pułku Piechoty im. Dzieci Lwowskich 5 Dywizji Piechoty.

Okupacja niemiecka

-od 8 do 28 września 1939 r. jako zastępca dowódcy plutonu piechoty bierze udział w obronie Warszawy. Walczy m.in. na odcinku na Woli przy ul. Górczewskiej i ul. Wolskiej. Podczas obrony stolicy Kiepas prawdopodobnie został odznaczony Krzyżem Walecznych.
-po kapitulacji Warszawy trafił do obozu jenieckiego najpierw w Żyrardowie, a następnie w Częstochowie, w dzielnicy Mirów na terenie kopalni wapienia.
-25 października 1939 r. wraz z grupą jeńców przecina ogrodzenie i ucieka,

Z.Kiepas "Krzyk", zdjęcie z pierwszych lat okupacji niemieckiej

-powraca do rodzinnej Iłży gdzie dowiaduje się, że jego dom został zniszczony w trakcie bitwy o Iłżę z 8 na 9 września 1939 r. Rodzina Kiepasów zamieszkała w małym mieszkaniu krewnych,

-3 listopada 1939 r. złożył przysięgę i został żołnierzem SZP. Objął funkcję dowódcy Placówki Iłża i przyjął pseudonim „Róg”,
-22 kwietnia 1940 r. nastąpiła „wsypa” i masowe aresztowania członków organizacji (wtedy już ZWZ). Udaje mu się uniknąć aresztowania. Od tego momentu musi się ukrywać, ale dalej działa w konspiracji,

-w połowie 1942 r. – w Podobwodzie Iłża dochodzi do reorganizacji. Jego dotychczasowy komendant Stanisław Piasek „Błysk” odchodzi do działalności partyjnej w BCh. Nowym komendantem zostaje Antoni Heda „Szary”. Kiepas przyjmuje pseudonim „Krzyk” i prawdopodobnie wchodzi w skład komendy Podobwodu. Odpowiada za szkolenie i jest jednocześnie dowódcą jednej z konspiracyjnych kompanii,

-25 lipca 1943 r. zmierzając do obozowiska oddziału Jana Piwnika „Ponury” (najbliższej nocy oddział miał opanować Iłżę), który kwaterował w lasach starachowickich został objęty niemiecką obławą. "Krzyk" razem z dwoma innymi żołnierzami mieli być przewodnikami zostali aresztowani (być może aresztowanych było więcej). Przewieziono ich do Iłży, a następnie do więzienia do Starachowic. Gdzie został poddany ciężkiemu śledztwu,

- 9 sierpnia 1943 r. – uwolniony z więzienia dzięki śmiałej akcji opanowania więzienia przeprowadzonej przez Antoniego Hedę „Szary” przy wsparciu lokalnych struktur AK. Uwolniono około 60 osób.

-część uwolnionych, która nie miała gdzie wracać pozostała w lesie pod dowództwem „Krzyka”, który w tym czasie przebywał częściowo w lesie, częściowo na melinie gdzie leczył rany zadane podczas śledztwa. Powstał w ten sposób oddział partyzancki dowodzony przez Kiepasa, ale utrzymujący ścisły kontakt z Antonim Hedą, który po akcji rozbicia więzienia powrócił do konspiracji i pełnienia funkcji Komendant Podobwodu Iłża AK.

-z początkiem września 1943 r. „Szary” otrzymał zgodę przełożonych do przejęcia dowództwa oddziału leśnego od „Krzyka”, który został jego zastępcą. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na pełnienie przez Hedę jednocześnie funkcji szefa Kierownictwa Dywersji w Obwodzie Iłża bardzo często „zarządzanie” oddziałem należało do Kiepasa.

"Krzyk" w Błazinach podczas leczenia rany.

-26 lutego 1944 r. – dowodząc zmobilizowanym z zimowych kwater oddziałem miał wziąć udział w zabezpieczeniu zrzutu lotniczego w Alojzowie. Oddział zajmował kwatery w Edwardowie gdzie doszło do przypadkowej walki z Niemcami w wyniku której Kiepas został ciężko ranny w głowę,

-ranny został jeszcze w nocy przewieziony do domu Jana Jurka „Sęp” w Krzyżanowicach. Stąd następnego dnia trafił do szpitala konspiracyjnego prowadzonego przez Wacławę Kotlicką „Narcyzę”. Leon Obiała przywiózł z Iłży doktora Chyczewskiego, który usunął odłupany fragment kości, umiejscowiony w gałce ocznej,

-w następnych dniach został przewieziony do wsi Błaziny, gdzie mieszkała jego narzeczona, która sprowadziła ze Starachowic lekarza okulistę. Po przeprowadzonych oględzinach okulista orzekł że oko musi być usunięte. Od tego czasu nosił czarną opaskę,

-22 kwietnia 1944 r. – po zakończeniu rehabilitacji powrócił do oddziału i wszedł w skład sztabu oddziału,

-od 5 czerwca 1944 r. – pełni funkcję zastępcy dowódcy oddziału,
-od początku sierpnia 1944 r. na bazie oddziału Antoniego Hedy „Szary” utworzony został II batalion 272 pp w którym „Krzyk” był zastępcą dowódcy batalionu,
-od 18 sierpnia 1944 r. w wyniku reorganizacji 272 pp został rozwiązany, a na jego miejsce utworzono 3 ppLeg. Kiepas w dalszym ciągu był zastępcą dowódcy II batalionu,

-w listopadzie 1944 r. stan osobowy pułku był systematycznie pomniejszany. „Krzyk” odszedł na zasłużony zimowy urlop, na którym pozostał do końca wojny.

Za Sowieta

-po wejściu Sowietów podjął pracę przy parcelacji majątków, ale bardzo szybko znalazł się w orbicie zainteresowania UB. Podczas aresztowania w Iłży został postrzelony w ucho,
-w lutym 1945 r. trafił do Obozu NKWD nr 10 w Rembertowie, 
-z 20 na 21 maja 1945 r. doszło do rozbicia obozu i uwolnienia ok. 500 osób w tym Zygmunta Kiepasa. Obóz został zdobyty przez odział z Obwodu AK w Mińsku Mazowieckim dowodzony przez ppor. Edwarda Wasilewskiego ps. „Wichura”, 
-po odzyskaniu wolności ukrywał się przez pewien czas w Puszczy Kozienickiej i w lasach w rejonie Przysuchy,
-po pewnym czasie przedostał się do Krakowa gdzie mieszkała jego narzeczona, łączniczka Jadwiga Wawro. W Krakowie w kościele Św. Szczepana Jadwiga i Zygmunt wzięli ślub. Świadkiem tego ślubu była Anna Wawro, siostra Jadwigi, (która kilka lat później po śmierci swojej siostry i aresztowaniu szwagra wychowywała ich dzieci a w końcu po latach została drugą żoną Zygmunta Kiepasa),
-małżonkowie Jadwiga i Zygmunt Kiepasowie przyjęli konspiracyjne nazwisko Wróbel,
-w lipcu 1945 roku zamieszkali na przedmieściu Gdańska w dzielnicy Święty Wojciech, 
-wspólnie z trzema nauczycielami przybyłymi miedzy innymi z Wilna założył i prowadził szkolę podstawą nr 40, która istnieje do dnia dzisiejszego. Uczył również w Szkole Podstawowej nr 10.
-28 lutego 1953 r. zmarła jego żona,
-w marcu 1953 r. został aresztowany za działalność w Armii Krajowej. Był przerzucany do różnych więzień i aresztów w Radomiu, Starachowicach, Kielcach,

-27 lipca 1954 r. w pokazowym procesie sądowym został skazany na 3 lata więzienia. W karę wliczony był okres aresztu sprzed procesu. Ze względu na stan zdrowia odbywanie kary zawieszono warunkowo.

- po wyjściu na wolność powrócił do nazwiska Kiepas, ale ze względu na przeszłość nie mógł wykonywać zawodu nauczyciela. Podjął pracę w ZMB - Baza Sprzętu w Gdańsku, 
-w 1957 r. Zygmunt Kiepas znów mógł powrócić do pracy w szkole, w której uczył aż do przejścia 1 września 1977 r. na emeryturę.


Zmarł w Gdańsku 29 stycznia 1989 r.
Pogrzeb odbył się 1 lutego w Kościele Świętego Wojciecha w Gdańsku.

Opracowano na podstawie materiałów rodziny Kiepasów zebranych przez Tomasza Pietrzykowskiego, któremu serdecznie dziękujemy za konsultacje i udostępnienie zdjęć.