Powołanie służby

Sytuację unormował dopiero rozkaz nr 59 Komendanta Sił Zbrojnych w Kraju z dnia 11 marca 1942 roku o Wojskowej Służbie Kobiet. Określał on, że udział kobiet w służbie odbywa się na drodze ochotniczego zaciągu, a kobiety pozostające w czynnej służbie w okresie konspiracji są żołnierzami.  

     Rozkaz określał także zakres działań kobiet, a ten obejmował praktycznie wszystkie struktury konspiracji. Określał także strukturę Referatu obejmującego pracę kobiet. Referat podlegał bezpośrednio Komendantowi Okręgu, ale nie obejmował wszystkich kobiet służących w organizacji. Dotyczy to szczególnie struktur: wywiadu, kwatermistrzostwa, łączności propagandy i innych o szczególnym charakterze.
     W roku 1944 Referat WSK wszedł w skład Oddziału I Organizacyjnego Sztabu Komendy Okręgu jako Wydział WSK. Na szczeblu Obwodu referentka WSK podlegała w dalszym ciągu bezpośrednio komendantowi Obwodu.
     Z przedstawionego na dzień 31 grudnia 1944 sprawozdania kierowniczki Wydziału WSK na szczebli Okręgu wynika, że stan ilościowy w 9 na 12 obwodów (nie objęte sprawozdaniem były obwody: Sandomierz, Busko, Jędrzejów) wynosił 4021 (nie licząc kobiet-żołnierzy działających w różnych komórkach poza WSK). Formalnie stan ten powinien być większy o 407 kobiet przekazanych do AK na podstawie umowy scaleniowej z Batalionami Chłopskimi gdzie funkcjonował „Zielony Krzyż”, w praktyce jednak do scalenia nie doszło w wielu strukturach.

Struktura na szczeblu Okręgu

Od lata 1942r. do lata 1944r. WSK funkcjonowała jako referat podlegający bezpośrednio Komendantowi Okręgu. Od lata 1944 WSK  jako Wydział w Oddziale I Organizacyjnym Sztabu Komendy Okręgu.

Struktura i obsada personalna przedstawiały się następująco:
Kierownik Referatu, a następnie Szefa Wydziału
– Otwinowska Wanda „Babcia” od lata 1942 roku  do 8 sierpnia 1944 roku, kiedy Niemcy wywieźli ja na przymusowe roboty.
-Decowa Jadwiga „Iga” – od 1 września 1944 roku do stycznia 1945 roku.
Zastępca kierownika Referatu, a następnie Szefa Wydziału:
-Skotnicka Maria „Irena” – od (?) do (?).
-Imborowa Halina „Jur” – od 1 września 1944 roku  do stycznia 1945 roku.
Referenta Gospodarcza,
Referentka Sanitarna
Kierowniczka kancelarii
Łączniczka

Struktura na szczeblu Obwodu

Zależnie od stanu posiadania i warunków terenowych danego obwodu, zorganizowane na jego terenie kobiety łączono w sekcje i drużyny, które organizowano w poszczególne działy służb (sanitarne, łączności itp.). 

     Wszystkie te zespoły podlegały referentce WSK obwodu. Na szczeblu obwodu referentka WSK podlegała bezpośrednio komendantowi Obwodu. Referentce WSK podlegały z kolei:
-zastępczyni referentki,
-podreferentki poszczególnych służb, m.in. służby zdrowia, intendentury, łączności, opieki nad żołnierzami itp.
     Ten schemat organizacyjny służby WSK w obwodzie miał jedynie charakter ramowy. W praktyce ilość podreferentek uzależniona była od warunków lokalowych i potrzeb danego terenu.

Źródła

Opracowując niniejszy artykuł korzystaliśmy z następujących źródeł:

Borzobohaty W.: "Jodła",