Szwarc-Bronikowski Stanisław
Pseudonim: „Roman”
Nazwisko rodowe: Stanisław Szwarc
Stopień wojskowy: kapral podchorąży / podporucznik
Komenda Obwodu Sandomierz
Sztab 2 ppLeg. AK
Komenda Okręgu Kielce AK
Młodość i wojsko
Urodził 1 marca 1917 r. w Górkach koło Klimontowa w pow. Sandomierskim jako syn Stanisława Szwarca i Stefanii z d. Gabrysiewicz. Jego ojciec był ogrodnikiem majątku Karskich w Górkach k. Klimontowa.
-Szkołę Powszechną ukończył w Klimontowie.
-uczył się w Gimnazjum i Liceum w Mielcu gdzie powtarzał jedna klasę, a następnie w Gimnazjum w Sandomierzu.
-1936 zdaje maturę w Sandomierzu
-prawdopodobnie odbywa roczną służbę wojskową. Być może Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 2 DP Leg. przy 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Źródła tego nie potwierdzają, ale ma on stopień kapral podchorąży więc zapewne przeszkolenie przeszedł.
-w latach 1936-1939 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego i w Wyższej Szkole Dziennikarstwa w Warszawie. Tak czas studiów podaje większość źródeł, ale biorąc pod uwagę służbę wojskową może rozpoczął studia dopiero w 1937 roku?
Okupacja niemiecka
-we wrześniu 1939, po niemieckim ataku na Polskę, powrócił do rodzinnych Górek,
-jeszcze w 1939 roku Stanisław Szwarc oraz Wiktor i Zygmunt Hamerscy rozpoczęli w Górkach wydawanie pisma "Komunikat". Ukazywało się ono dwa razy w tygodniu w nakładzie 200 egzemplarzy. Wiadomości czerpano z radiowych audycji BBC.
-na początku 1940 roku został przez ppor. Wiktora Hamerskiego (komendant Placówki Klimontów) zaprzysiężony do ZWZ. Przyjmuje pseudonim „Roman”.
-w 1940 roku pismo zostało podporządkowane ZWZ i formalnie było związane z Placówką Klimontów. Druk odbywał się na ręcznym hektografie w Górkach w oranżerii. Drukowaniem zajmował się Tadeusz Gomulak z Górek. W oranżerii znajdowały się też skrytki na radio, papier powielacz i inne. Druk odbywał się też w zakładzie fotograficznym w Klimontowie, który należał do plutonowego rezerwy Zygmunta Hamerskiego.
-koniec 1940 roku zmieniono jego tytuł na "Strażnica". Nakład sięgał w tym czasie do 600 egzemplarzy. Pismo informowało o wydarzeniach, komentowało je a także publikowało apele do społeczeństwa.
-w 1941 r. pismo przekształcono w organ Obwodu ZWZ Sandomierz pt. „Na posterunku
-maj 1942 – nastąpiło zawieszenie wydawania pisma bowiem Szwarc wraz z Marianem Osuchem, Zdzisławem Gajem i Michałem Morawieckim wyjechali do Warszawy na kurs prawa jazdy i obsługi pojazdów mechanicznych. Podczas pobytu w Warszawie kupili dwa pistolety. Szwarc kupił też wydajny powielacz, papier i farby drukarskie. Zapewne te zakupy (poza bronią) finansowała organizacja. Zakupy ukryte w różnych przesyłkach były wysyłane do Klimontowa na fikcyjne adresy a dobierał je związany z konspiracją listonosz Leon Jop.
-połowa 1942 roku – Szwarc powraca z Warszawy i wznawia wydawanie pisma "Strażnica". Ukazało się tam wtedy kilka krytycznych artykułów, nie zawsze odpowiadających prawdzie (o klerze, ziemiaństwie). Spowodowało to oburzenie AK. Ziemianie zagrozili nawet przerwaniem świadczeń na rzecz AK. Komendant Obwodu zażądał całkowitego podporządkowania pisma organizacji lub zrezygnowania z firmowania go przez AK. Szwarc "Roman" pozostał przy tej drugiej koncepcji.
-prawdopodobnie w listopadzie 1942 roku Szwarc rozpoczął wydawanie nowego pisma pt. „Zryw”, z podtytułem „Niezależny organ wydawniczy” w nakładzie 400 – 800 (?) sztuk. Ukazało się tylko 5 numerów.
-w marcu 1943 roku wydawanie pisma zostało zawieszone po interwencji Inspektora Inspektoratu sandomierskiego ppłk. Antoniego Żółkiewskiego „Lin”.
-marzec 1943 Szwarc – obejmuje dowództwo patrolu dywersyjnego Placówki Jurkowice z którym współpracuje wcześniej (patrol zajmował się zabezpieczeniem druku pism). Od marca patrol stał się oddziałem dywersyjnym komendy Obwodu Sandomierz w dyspozycji komendanta Podobwodu Klimontów.
-5 sierpnia 1943 (podczas nieobecności Szwarca, który pojechał do dowództwa) kwatera patrolu w Kolonii Jugoszów została odkryta przez Niemców, którzy przyjechali tam w całkowicie innym celu. Podczas walki zginęło czterech żołnierzy. Reszcie oddziału udało się wycofać.
-przez kolejne miesiące nie wiemy czym zajmował się Szwarc,
-od 1 maja 1944 Szwarc objął funkcję kierownika referatu VI Biuro Informacji i Propagandy w Obwodzie AK Sandomierz.
-koniec lipca 1944 w ramach akcji „Burza” zmobilizowany do składu odtwarzanego 2 pp. Legionów
-początek sierpnia – zostaje powołany na oficera oświatowego 2 pp. Leg. gdzie wydawał pismo „Wiadomości codzienne”.
-10 września 1944r rozkazem Komendanta Głównego AK mianowany na stopień podporucznika czasu wojny.
-nie wiemy do kiedy pozostał przy oddziałach ale zapewne na przełomie wrzesień/październik zdemobilizowany.
-w grudniu 1944 r. został pracownikiem BIP Okręgu Kielce AK „Jodła”
Okupacja sowiecka
-styczeń 1945. Po przejściu frontu sowiecko - niemieckiego „Roman” powrócił zapewne na rodzinny teren, ale nie ujawnił się.
-zaczął posługiwać się dokumentami swojego nieżyjącego kolegi Pawła Piotra Bronikowskiego (ostatni właściciel majątku Byszów koło Klimontowa, żołnierz AK, zginął w bitwie I batalionu 2 pp Leg. Pod Pielaszowem).
-w maju 1945 r. skontaktował się z płk. Ludwikiem Muzyczką „Benedyktem”, podczas okupacji niemieckiej kierującym konspiracyjną Wojskową Administracją Ziem Nowych, która przygotowała przejęcie m.in. Prus Wschodnich po wojnie. „Roman” otrzymał od płk. L. Muzyczki polecenie wyjazdu w Olsztyńskie z zadaniem zbierania materiałów wywiadowczych prawdopodobnie na potrzeby organizacji Wolność i Niezawisłość. Otrzymał również kontakt na dwóch oficerów rozwiązanej AK z Obwodu Radzymin – byłego szefa Kedywu ppor. Kajetana Fijałkowskiego „Rafała” i mjr. Edwarda Nowaka „Joga”.
-w czerwcu Szwarc, pod fałszywym nazwiskiem Bronikowski został zatrudniony w Wydziale Informacji i Propagandy Urzędu Wojewódzkiego. Zaangażował się także przy organizowaniu gazety „Wiadomości Mazurskie”. Równocześnie ściągnął w Olsztyńskie lub odnalazł wcześniej tam osiedlonych kolegów z konspiracji w Obwodzie AK Sandomierz. Należał do nich Mieczysław Gajewski, początkowo zatrudniony Wojewódzkim Urzędzie Ziemskim w Olsztynie, a następnie skierowany do pracy w Węgorzewie. Od lutego 1946 r. Gajewski został przeniesiony do Mrągowa, gdzie dalej utrzymywał kontakty konspiracyjne. Z „Romanem” współpracowali także - Antoni Krupa „Witold”, Ludomir Kosiński oraz Wacław Wychowański „Smutny” zatrudniony w Węgorzewie. Były to osoby dość dobrze ulokowane w strukturach administracji, które tworzyły sieć wywiadowczą obejmującą m.in. Olsztyn, Węgorzewo, Mrągowo. Wychowański, Krupa i Gajewski co kilka tygodni przekazywali meldunki „Romanowi”, a ten raporty w formie ustnej lub pisemnej składał „Jogowi”. Analogiczne kontakty „Jog” utrzymywał z Kajetanem Fijałkowskim „Rafałem”. Jeszcze w 1945 roku kontakty z organizacja stały się coraz luźniejsze (część oficerów wyjeżdża, a do ich następców zaufanie jest niewielkie).
-w 1946 Szwarc został pojmany i przewieziony do aresztu w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie, w którym spędził rok. Jego prawdziwa tożsamość nie została odkryta.
-od sierpnia 1947 (po wyjściu z więzienia) pełnił funkcję p.o. kierownika Wojskowej Agencji Informacyjnej.
-w 1949 roku został aresztowany we Wrocławiu. W trakcie przewożenia go na przesłuchanie, udało mu się zbiec i od tej pory zaczął się ukrywać. Pracował wtedy jako malarz –ilustrator, fotograf, cieśla. Zmieniał tez miejsca przebywania: Wybrzeże, okolice Żywca, Kraków, Wrocław.
-1955 aresztowany i przywieziony do Kielc, gdzie w więzieniu spędza rok
-1956 – na mocy amnestii wychodzi na wolność
-1956do swojego rodowego nazwiska dodał przybrane i odtąd stał się Stanisławem Szwarc-Bronikowskim.
-od tej pory na całe życie oddał się wymarzonej pasji. Podróżnik, filmowiec i dziennikarz.
-1956-60 – zatrudniony w redakcji tygodnika „Dookoła świata”.
-w latach 1960 – 1983 i 1989 – 1995 pracował w TVP. Spod jego ręki wyszło ponad sto filmów popularnonaukowych o tematyce przyrodniczej, etnograficznej, archeologicznej, geograficznej i religioznawczej.
Mieszkał w Warszawie.
Zmarł 7 stycznia 2010. Pochowany na Wojskowych Powązkach w Warszawie (kwatera A18-6-22)